موزه هگمتانه؛ تاریخ ایران در یک نگاه - وبلاگ جیرا

به گزارش وبلاگ جیرا، موزه هگمتانه از جمله مکان هایی است که به هنگام بازدید از آن، می توانید از محوطه باستانی و محل کشف آثار تاریخی نیز تماشا کنید.

موزه هگمتانه در بخشی از محوطه باستانی هگمتانه واقع شده است که که به صورت بیضی شکل در مرکز شهر همدان دیده می گردد. هرچند محدوده فعلی هگمتانه 25 هکتار است، اما تخمین زده می گردد که هنوز بقایای این شهر در زیر همدان نو مدفون شده باشد. شهر گمشده هگمتانه مرکز حکومت دولت ماد در اواسط قرن هشت قبل از میلاد بوده و تا دوره هخامنشی و سلوکی و بعلاوه در ادوار اسلامی از شهرهای مهم ایران محسوب می شده است.

همدان یکی از مهم ترین شهرهای تاریخی و گردشگری ایران است و به علت قرارگیری شهر هگمتانه در وسط این شهر که سند بزرگی از تاریخ قبل هخامنشایان و دوران ماد ایران را رقم می زند، گردشگران بسیاری از داخل و خارج ایران برای بازدید از جاهای دیدنی همدان به این شهر تاریخی سفر می نمایند.

تورهای بسیاری نیز وجود دارد که سفر به این شهر و بازدید از جاذبه های گردشگری همدان را در برنامه های مشخص و راحت برای مسافران در نظر می گیرند. اگر تمایل داشتید که به همدان سفر کنید وبلاگ جیرا علاوه بر معرفی جاهای دیدنی ایران و راهنمای سفر به شهرهای داخلی و خارجی شما را در انتخاب برترین تور هدایت می نماید.

موزه هگمتانه در بین سال های 1320-25 شمسی به عنوان مدرسه 6 کلاسه پرورش ایجاد شده و در دهه 1350 با هدف برنامه های پژوهشی و باستان شناسی در اختیار مرکز باستان شناسی سابق عایدی. پس از کشفیات مربوطه در محوطه باستانی هگمتانه این مکان به مخزن نگهداری آثار تبدیل شد و در سال 1372 به مناسبت برگزاری سمینار مدیران میراث فرهنگی با حذف تیغه های کلاس ها و یک پارچه کردن ساختمان، تعمیرات جزئی نیز در آن صورت گرفت. در حال حاضر این موزه با یک سالن اصلی، یک سرسرا و دو راهرو به نمایش 200 شی مربوط به دوره های پیش از تاریخ، دوران تاریخی و دوران اسلامی می پردازد. اشیا این موزه را می توان به دو بخش تاریخی و اسلامی تقسیم کرد. این اشیا به وسیله کاوش در تپه هگمتانه، خرید، اهدا یا توقیف به دست آمده اند.

بخش تاریخی

اشیای این بخش در داخل راهرو غربی و تالار هگمتانه و بخشی از سرسرا به نمایش عایدیه اند و شامل ستون، ته ستون، شالی، ساقه و سرستون های سنگی و انواع خشت چهاگوش، کاسه و کوزه، انواع خمره های کوچک و بزرگ، انواع ظروف شیشه ای و مجسمه گلی، آبخوری، لیوان، تابوت سفالی و انواع سنگ های تزئینی و مهره که از کشفیات هگمتانه، روستای شورین، دروازه شیر سنگی و دبیرستان ابن سینا به دست آمده اند، هستند. اشیا این بخش به دوره های هخامنشی، اشکانی و ساسانی و بعلاوه نیمه دوم هزاره اول قبل از میلاد تا نیمه اول بعد از میلاد مسیح بازمی شوند.

بخش اسلامی

این مجموعه که در راهرو شرقی و قسمتی از محوطه و سرسرا به نمایش گذاشته شده، شامل سنگ مزار، انواع ظروف سفالی مانند حوض آب نما، خمره سنگ، قوچ سنگ و غیره شده و از مناطقی مانند اسدآباد، فرسنج، برج قربان به دست آمده است. اشیا این بخش متعلق به ادوار اسلامی اولیه (1 تا 4 ه.ق)، میانه (4 تا 7 ه.ق) و متاخر (7 تا 10 ه.ق) و بعلاوه قرون معاصر (10 ه.ق تا به امروز) است.

تاریخچه

پس از مطالعه و کار و باستان شناسی در تپه باستانی هگمتانه، اداره کل میراث فرهنگی استان همدان اقدام به ایجاد موزه تخصصی باستان شناسی در این منطقه نموده است. بنابراین عمارت قدیمی مدرسه پرورش که در ضلع شرقی تپه هگمتانه واقع است برای مکان موزه انتخاب شده و در سال 1372، آماده سازی این مکان صورت می گیرد. زیربنای این موزه 600 مترمربع بوده که علاوه بر بخش نمایشگاهی شامل کارگاه بازسازی آثار، کارگاه طراحی فنی از اشیا و کارگاه عکاسی است. قرار رگفتن این موزه در محوطه باستانی هگمتانه این امکان را به علاقه مندان می دهد تا هم زمان از دو اثر تاریخی بازدید به عمل بیاورند. آثار و اشیا این موزه شامل بخش اختصاصی و بخش استانی می گردد.

بخش اختصاصی

عمده ترین اشیا موزه شامل آثار به دست آمده از کاوش های اخیر هگمتانه است که در راهرو و تالار سمت راست موزه و تالار هگمتانه نگهداری می گردد. تنوع اشیا این بخش بسیار زیاد بوده که طی مراحل بازسازی، بازسازی و مطالعات اولیه به نمایش در آمده اند. این اشیا متعلق به دوره های هخامنشی، اشکانی، ساسانی و ادوار مختلف اسلامی بوده که از شاخص ترین آن ها می توان به مهر شیشه ای با نقش نیایشگر، انواع مهر تزئینی از جنس سنگ، استخوان، سرپیکان های مفرغی و پیکره های انسانی از جنس سفال و ستون کتیبه ای با خط میخی متعلق به دوره اردشیر دوم هخامنشی است.

بخش استانی

این بخش، سالن مرکزی و راهروی سمت چپ موزه را شامل می گردد و اشیای گردآوری شده از سطح استان را به نمایش می گذارد. آثاری مانند درب بزرگ چوبی (اروسی) متعلق به دوره معاصر، انواع سنگ قبرهای دوره اسلامی مزین به خط کوفی، ثلث، نستعلیق، تابوت هایی از جنس سفال و سنگ متعلق به دوره اشکانی و اسلامی که از محوطه شیرسنگی همدان کشف شده اند و انواع خمره های سفالی با طرح و میزان های متفاوت جهت نگهداری آذوقه و مایعات در این مجموعه نگهداری می شوند.

بخش های دیگر موزه عبارت اند از:

دفتر موزه

این بخش در راهرو سمت چپ سالن مرکزی واقع شده است و مسئولان در این بخش جوابگوی سوالات بازدیدنمایندگان هستند.

کارگاه بازسازی

این کارگاه که مجهز به لوازم بازسازی و بازسازی آثار است، به هنگام کشف آثار نو از حفاری های باستان شناسی مورد استفاده قرار می گیرد.

کارگاه عکاسی

در این کارگاه که مجهز به لوازم عکاسی است، از اشیا مکشوفه عکس برداری صورت می گیرد.

کتابخانه

کتابخانه محوطه تاریخی هگمتانه در بخش اداری آن قرار گرفته است. این کتابخانه با سه موضوع معماری، باستان شناسی و تاریخ همه روزه به جز ایام تعطیل از ساعت 8 صبح تا 14:30 پذیرای علاقه مندان و پژوهشگران است.

ابنیه داخل محوطه

این ابنیه که شامل مجموعه کلیساهای گریگوری استپانوس در محوطه باستانی هگمتانه می گردد، در محلی به نام کوی گذر واقع شده است که زمانی تمام ساکنان آن ارمنی نشین بوده اند. این عده که تعداد آن ها 300 نفر تخمین زده شده است، به احتمال زیاد در زمان جنگ های شاه عباس اول با دولت عثمانی برای بازپس گیری اراضی اشغال شده از جمله ارمنستان، به همدان مهاجرت نموده اند.

کلیساهای این محوطه از نوع بازیلیک گنبددار هستند و در محیطی به وسعت تقریبی 3000 مترمربع ساخته شده اند. توضیح ابنیه به عبارت زیر است:

کلیسای ارامنه پروتستان

ساخت کلیسای ارامنه پروتستان که در قسمت شمال غربی مجموعه واقع شده، به اوایل دوره قاجاریه (12 هجری شمسی) باز می گردد. این کلیسا دارای دو بخش است:

بخش اول؛ که فضای قدیمی تر و اصلی کلیسا است و شامل محراب و پیشخوان و طاق جنبی است و چهار ستون برای آن تعبیه شده است.

بخش دوم؛ که فضای نوتر و شامل دو طبقه است: فضای ورودی، دو اتاق جانبی در طبقه همکف و پلکان و بالکنی که جهت اجرای موسیقی و امور مذهبی از آن استفاده می شده است. مصالح این بنا از آجر و خشت خام بوده و در آثار ملی به ثبت رسیده است.

کلیسای ارامنه ارتدوکس (کلیسای گریگوری استپان)

قدمت کلیسای ارتدوکس که در ضلع جنوب غربی مجموعه واقع شده است، به سال 1931 میلادی باز می گردد و در جای کلیسای قدیمی تری واقع شده است. این کلیسا دارای فضای ورودی چند وجهی، ناقوس، چهار ستون سنگی، تالار اصلی جهت گردهمایی ارامنه، سکو و محراب، اتاق اعتراف و اتاقی جهت اجرای مراسم مذهبی است.

تزیینات داخلی این کلیسا از سنگ قبرهای شخصیت های بزرگ مذهبی تشکیل شده است که به رسم یادبود در دیوارهای تالار نصب شده اند. مصالح این بنا شامل گل و گچ است و نور آن به وسیله 12 پنجره مشبک با قوس جناغی که به طور قرینه در اضلاع شمالی و جنوبی نصب شده اند، تامین می گردد.

مدرسه نور (ارامنه)

مدرسه نور در سمت شرق کلیسای ارامنه واقع شده است و شامل هفت کلاس درس است. این مدرسه در تاریخ 1306 ه.ش با 122 دانش آموز که از اقلیت های مذهبی بوده اند، کار خود را شروع می نماید. این بنا بعلاوه دارای دو درب ورودی در غرب، سقف مسطح با پوشش طاق ضربی و پنجره های چوبی مشبک شرقی و غربی است.

خانه کشیش (خانه گریگوری)

خانه کشیش در ضلع شرقی کلیسای ارامنه تعبیه شده و دارای دو طبقه است. مساحت این خانه 100 مترمربع است و نور آن از پنج پنجره چوبی نیم هلالی تامین می گردد. از این بنا که عمده مصالح آن خشت بوده، تنها قسمت جنوب شرقی باقی مانده است.

مجموعه فضاهایی شامل مهد کودک، آمادگی و گورستان قدیمی

گورستان قدیمی در بخش شرقی کلیسای پروتستان بوده و شامل تعدادی سنگ قبر با خطوط برجسته است. بعلاوه تعدادی سنگ قبر از جنس مرمر و دارای مشخصات متوفی به خط آشوری نیز به این منطقه انتقال یافته است.